İŞTAHSIZ ÇOCUKTA BESLENME
İştah: açlık olarak hissedilen yeme isteğidir ve bedenin metabolik gereksinimlerini karşılayacak enerjinin alımını düzenler. Yeme davranışı üzerinde fonksiyonel gelişim, anne-çocuk iletişimi, nöral, sosyokültürel faktörler rol oynar.
10 soruda iştahsız çocukta beslenme kavramı
- . 1 İştahsız çocuk kavramı ilişkili terimler nelerdir?
• 2. İştahsızlık ve beslenme problemleri sıklığı ?
• 3. İştahsızlık hangi dönemlerde belirgin hale gelir ?
• 4. Beslenme sorunu nerede yönetilmeli ?
• 5. Besleme zorluğu semptom ve bulguları ?
• 6. Besleme zorluğu alarm belirtileri nelerdir ?
• 7. İştahsız çocuklarda genel beslenme önerileri nelerdir?
• 8. İştahsız çocukların gruplandırması nasıl yapılır?
• 9. İştahsız çocuklarda alt gruplara özel öneriler nelerdir?
• 10. Ailelerin beslenme ilişkili davranışlarına göre gruplandırması nasıl yapılır?
İştahsız Çocukta Yeme sorunu-TANIM
DSM-V: Feeding disorder-Besleme-beslenme bozukluğu : Organik, nütrisyonel ve emosyonel sonuçları olan ağır gıda alım bozukluğunu tanımlar.
İştahsız çocuk yeme sorunu olan çocuktur
İştahsız Çocukta Beslenme - YEME SORUNU SIKLIĞI
Sağlıklı bebek ve küçük çocuklarda yeme reddi, çok az yeme, yemek seçme, yiyeceklerden kaçınma, kendi kendini beslemeye geçişte
gecikme gibi yeme sorunlarının sıklığı % 25-50 Gelişimsel sorunu olan çocuklarda % 80 'dir. Pediatristler organik nedenli ve Önleyici-kısıtlayıcı beslenme bozukluğunu tanımakla birlikte davranışsal patolojileri atlamaktadırlar.
Çocuklarda iştahsızlık-yeme sorunu hangi dönemlerde belirgin hale gelir ?
Besin geçiş dönemlerinde belirgin olarak;
-anne sütünden biberon/ kaşıkla beslemeye geçiş
-tamamlayıcı gıdalara geçiş( 6. aydan itibaren )
-kendi başına beslenmeye geçiş dönemlerinde ortaya çıkmaktadır.
İştahsız çocuklarda beslenme problemi şiddeti /nasıl yönetilmeli ?
Yeme sorununun şiddeti belirlenir:
- Büyüme normal
- Kusma, öğürme yok
- Ağızda tutma yok
- Severek yediği bir besin var...............Hafif..............Diyetisyen desteği ile ve genel önerilerle çözüm üretilmeye çalışılır.
İştahsızlıkla başvuran çocuklarda beslenmeye dair genel öneriler
Ortam
• Uygun tarzda döşenmiş olmalı, mama sandalyesi, uygun boyda masa göz teması ile
• Ögün esnasında ilgi yemekte olmalıdır (Televizyon/tb/ cep telefonu olmamamalı)
• Tüm aile birlikte oturmalı ve birlikte kalkmalı
Zamanlama-öğün sayısı
• Öğünlerin zamanlaması, besleme tarzı, belirlenen limitler net olmalı
• İştahı destekleyici şekilde besleme yapılmalı – görünüm, sıcaklık, kıvam özenli olmalı
• Ögün sayısı 4-6 öğün/gün
• Öğün süresi net olmalı 20–30 dk
Besleyen kişi
• Destekleyici Sabırlı olmalı
• Zorlamamalı
• Kendi kendine yeme özendirilmeli
Gıda seçimi
• Anne sütü mümkün olduğunca uzun verilmeli
• Yaşa uygun olmalı
• Öğün sonrası ve aralarda sadece su
• Yeni gıdalar sevdiği gıdalarla birlikte verilmeli
• Planlı olarak yeni gıdalarla tanıştırılmalı (Her yeni gıda 8–15 kez denenmeli)
Kerzner ve Chatoor e göre Çocuk hangi grupta yer alıyor ise ÖZEL öneriler yapılmalıdır.
İştahsız çocukların gruplandırması nasıl yapılır?
Ailelerin çocuklarını tanımladıkları beslenme/yeme alışkanlıklarına göre;
1 Az yiyenler çocuklar; Bu grupta uygun miktarda yediği halde yetersiz yediği düşünülen çocuklardan başlayıp organik hastalıklar nedeniyle gerçekten az yiyenlere kadar olan yelpazedeki çocuklar yer alır.
A i.Yanlış yorumlananlar ii.Az yiyen enerjikler iii. Az yiyen depresifler
1.Az Yiyenler ;
i.Az yiyen - Yanlış yorum: • Genetik olarak küçük olup büyümesi normal
• İştahının az olduğundan anne çok şikâyetçi
• Yediklerinin miktarı beden boyutuna oranla normaldir
• İştahsız 400 çocuğun olduğu çalışmada %30
1.A.i. Az yiyen olarak yanlış yorumlanan çocuğun beslenme
yönetimi: • Aileler çocuğun kendi tanımladığı açlık ve tokluğu kabul etmeleri konusunda ikna edilmeli
• Büyümesinin normal olduğu vurgulanmalı
• İkinci altı aydaki büyüme yavaşlamanın ve İkinci yaştaki iştah azalmasının normal olduğu bildirlmeli
• Genel beslenme önerileri yeterli
1.A ii.Az yiyen -Enerjik, Aktif Çocuk: • büyüme geriliği
• Chatoor a göre infantil anoreksi
• Problem kendi başına beslenme dönemine geçişde
• Aktif, enerjik meraklı
• Yemeye oranla oyun ve konuşmaya daha ilgili
• Öğün boyunca masada oturamaz
• Az miktarda yer ve kilo almaz
• Organik bir patoloji yok
• Aile - çocuk çatışması tipik bulgu
1A.İİ.Az yiyen enerjik çocuklarda beslenme yönetimi: • Aile tarafından açlık ve tokluğun tanınmasını sağlanmalı
• Ögün sayısı (atıştırmalar dahil) 5 i geçmemeli
• Öğünler arasında sadece su
• Büyüme geriliği varsa kalori miktarı arttırılmalı
• Oral verilmesi yeterli olmazsa hastaneye yatırarak desteklenmeli
1.A iii.Az yiyen-İlgisiz, çekinik çocuk: • Hem çevresine hem de yemek yemeye ilgisiz
• Depresif duygu durumu baskın
• Malnutrisyon(protein-enerji yetersizliği sonucu oluşan beslenme yetersizliği) belirgin
1A.iii.Az yiyen ilgisiz çekinik çocuklarda beslenme yönetimi: • Detaylı bir besin sunum planı yapılmalı
• Yeterli ve uygun besin sunulmalı
• Ögün süresi net olmalı, süre bittiğinde öğün bitmeli
• Aile rol model olup destekleyici olmalı
• Pozitif besleme davranışları takdir edilmeli
• Uygunsuz olanlar onaylanmamalı
Ailenin besleme ilişkili davranışları
- Çocuğun yeme alışkanlığı üzerinde karakter, aile ve kültürün belirgin etkisi vardır,
- Ailenin besleme davranışının kontrol edilmesi iştahsız çocukta tedavi yaklaşımının bir parçası olmalıdır.
- Ailelerin besleme davranışları 4 gruptan birinde yer alır;
i. Kontrolcü-otoriter
ii. Esnek
iii. İhmalkar
iv. Duyarlı/sorumlu(pozitif destekleyici)
Ailenin besleme ilişkili davranışları i. Kontrolcü Aileler: Neredeyse annelerin yarısı ve yarıdan fazla baba bu tür metodları uygularlar.
• Çocuğun açlık işaretlerini dikkate almazlar
• Baskı yaparak, ceza vererek veya uygun olmayan ödüller vererek çocuğu yemeye zorlarlar
• Bu ailelerin çocukları malnutre veya obez olmaya adaydırlar.
Ailenin besleme ilişkili davranışları-ii. Esnek aileler:
• Çocuk hangi gıdayı hangi miktarda ne zaman istediğine kendi karar verir. Ve yemek ona göre hazırlanır.
• Ailede kural yoktur
• Çocuğun tüm istekleri yerine getirilir.
• Çocuğun açlık sinyalleri dikkate alınmazlar
• Çocuk alması gereken uygun gıdaları gereğinden az (örn süt) ve aşırı yağlı gıdaları fazla alarak fazla kilolu/obez hale gelir.
Ailenin besleme ilişkili davranışları-iii. İhmalkar Aileler:
• Çocuğun duygu durum ve fiziksel hiçbir ihtiyacı karşılanmazken ve beslenmesi de ihmal edilir
• Okul çocuğu dönemindeki çocuklar tamamen yalnız bırakılmışlardır ve kendileri beslenirler.
• Gelişimsel yetersizlikler, depresyon ve duygu durum sorunları beslenme işlevini daha da zorlaştırtırır
• İhmalin ciddiyetine göre malnutrisyon veya obezite de gelişebilir.
Ailenin besleme stili - i. Duyarlı Sorumlu Aileler: bu ailelerde sorumluluk paylaşılmıştır.
. Aile çocuklarının nerede, ne zaman ve ne yiyeceğine karar verir.
. çocuk ne kadar yiyeceğine karar verir.
. sınırları belirler uygun beslenmeye rol model olurlar ve besinler hakkında pozitif konuşurlar, çocuğun beslenme ile ilişkili işaretlerine cevap verirler.
. sorumlu aileler çocuklarının yemesine rehberlik ederler ancak kontrol etmezler.
Ailenin besleme ilişkili davranışları- Ailelere öneriler
Ailelerin besleme davranış stilleri dikkate alınarak özel beslenme önerileri de verilmesi gerekebilir;
- Ailelerin güvenleri kazanılmalı
- Yeme yedirme davranışlarından doğru yaptıkları vurgulanmalı ve onaylanmalı
- Suçlayıcı ifadelerden kaçınılmalı
- Yeme davranışını gelişimin parçası olduğu anlatılmalı
- Kontrolcü ailelere zorlayıcı olmadan spesifik gıdaları değil genel anlamda tüm gıdaların verilmesi gerektiği bildirilmeli
- Esnek ve ihmalkar ailelere ise daha net ve yapılanmış öneriler verilmeli
- Öneriler belgelerle sunulmalı ve sıkı şekilde izlenmeli.
